Numeracja i kolejność przykazań
Spis treści
Czy Kościół zmienił treść przykazań ?
Czy zmieniono układ przykazań ?
Ciekawostka - co Mojżesz wyrył na tablicach ?
Źródła
CZY KOŚCIÓŁ ZMIENIŁ TREŚĆ PRZYKAZAŃ ?
Takie oskarżenie spotyka się dziś zaskakująąco często. Autorzy sugerują, iż przynajmniej jedno z przykazań zostało usunięte, zaś pozostałe zostały "przenumerowane" po to, by zgadzała się ich liczba.
Szczególnie chodzi tu o treść I i X przykazania.
Aby sprawdzić zasadność zarzutów, otwórzmy którekolwiek z katolickich tłumaczeń Pisma świętego i zajrzyjmy do obu miejsc, w których zamieszczono Dekalog (Wj 20,1-17 oraz PwP 5,6-21). Czy tekst przykazań został w Biblii zafałszowany ?
Ktoś powie : no tak, rzeczywiście w katolickich tłumaczeniach Biblii znajdujemy pełną treść przykazań - dlaczego jednak dzieci uczą się na pamięć skróconej wersji ? Dlaczego na przykład pierwsze przykazanie brzmi w wersji dla dzieci "Nie będziesz miał cudzych bogów obok mnie ?" podczas kiedy w Biblii czytamy : "Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia względem tych, którzy Mnie nienawidzą. Okazuję zaś łaskę aż do tysiącznego pokolenia tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań." /Wj 20,3-6/
No cóż, trzeba tu powiedzieć, że uczymy dzieci na pamięć pewnej syntezy przykazań, czy raczej popularnego skrótu pamięciowego. W pierwszej chwili chciałem napisać "katechizmowego", ale się zreflektowałem; w Katechiźmie Kościoła Katolickiego znajdujemy nie tylko pełny tekst I przykazania, ale i szczegółowe (65 kanonów od 2084-2141 !) jego omówienie. W istocie dalsza część I przykazania ( po słowach "Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie!" ) jest jedynie komentarzem do przykazania. Podobnie czynimy też zresztą odnośnie innych przykazań:
| No | TEKST DLA DZIECI | KSIĘGA WYJśCIA | KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA |
| I | Nie będziesz miał bogów obcych przede mną |
Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia względem tych, którzy Mnie nienawidzą. Okazuję zaś łaskę aż do tysiącznego pokolenia tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań. |
Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie. Nie uczynisz sobie posągu ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko albo na ziemi nisko, lub w wodzie poniżej ziemi. Nie będziesz oddawał im pokłonu ani służył. Bo Ja jestem Pan, Bóg twój, Bóg zazdrosny, karzący nieprawość ojców na synach w trzecim i w czwartym pokoleniu - tych, którzy Mnie nienawidzą, a który okazuje łaskę w tysiącznym pokoleniu tym, którzy Mnie miłują i strzegą moich przykazań. |
| II | Nie będziesz brał imienia Pana, Boga swego nadaremno |
Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy |
Nie będziesz brał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, bo nie dozwoli Pan, by pozostał bezkarny ten, kto bierze Jego imię do czczych rzeczy. |
| III | Pamiętaj, abyś dzień święty święcił |
Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram. W sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty. |
Będziesz zważał na szabat, aby go święcić, jak ci nakazał Pan, Bóg twój. Sześć dni będziesz pracował i wykonywał wszelką twą pracę, lecz w siódmym dniu jest szabat Pana, Boga twego. Nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani twój wół, ani twój osioł, ani żadne twoje zwierzę, ani obcy, który przebywa w twoich bramach; aby wypoczął twój niewolnik i twoja niewolnica, jak i ty. Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i wyprowadził cię stamtąd Pan, Bóg twój, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem: przeto ci nakazał Pan, Bóg twój, strzec dnia szabatu. |
| IV | Czcij ojca swego i matkę swoją |
Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie. |
Czcij swego ojca i swoją matkę, jak ci nakazał Pan, Bóg twój, abyś długo żył i aby ci się dobrze powodziło na ziemi, którą ci daje Pan, Bóg twój |
| V | Nie zabijaj |
Nie będziesz zabijał. |
Nie będziesz zabijał. |
| VI | Nie cudzołóż |
Nie będziesz cudzołożył. |
Nie będziesz cudzołożył. |
| VII | Nie kradnij |
Nie będziesz kradł. |
Nie będziesz kradł. |
| VIII | Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu |
Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek. |
Jako świadek nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa. |
| IX | Nie pożądaj żony bliźniego swego |
Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego. |
Nie będziesz pożądał żony swojego bliźniego. |
| X | Ani żadnej rzeczy, która jego jest |
Nie będziesz pragnął domu swojego bliźniego ani jego pola, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do twojego bliźniego. |
CZY ZMIENIONO UKŁAD PRZYKAZAŃ ?
Są wyznania protestanckie, których przedstawiciele twierdzą, iż nakaz "Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie" stanowi I przykazanie, zaś słowa "Nie uczynisz sobie posągu ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko albo na ziemi nisko, lub w wodzie poniżej ziemi. Nie będziesz oddawał im pokłonu ani służył. Bo Ja jestem Pan, Bóg twój, Bóg zazdrosny, karzący nieprawość ojców na synach w trzecim i w czwartym pokoleniu - tych, którzy Mnie nienawidzą, a który okazuje łaskę w tysiącznym pokoleniu tym, którzy Mnie miłują i strzegą moich przykazań" to... przykazanie drugie.
Przyznam, że na gruncie Biblii jest tu pewien problem, bowiem Pismo święte nie zawiera żadnej numeracji przykazań (nie wspiera więc ani "katolickiego" ani "antykatolickiego" stanowiska w tej sprawie). Próba powoływania się na numerację wierszy jest także chybiona. Nie tylko dlatego iż numeracja wierszy nijak nie wspiera numeracji przykazań, ale także ponieważ wiersze w Biblii ponumerowano dopiero w roku... 1528 (uczynił to S.Pagnin w celu ułatwienia odwoływania się do treści Biblii) 1
W istocie występują na temat numeracji następujące kanony:
- Katolicki, uznawany także przez luteran (nawiasem mówiąc, popierali go już św.Augustyn i Orygenes)
- Żydowski - w kwestii podziału I przykazania zgodny z katolickim(a więc słowa o bogach cudzych i wizerunkach są w jednym przykazaniu), natomiast (szczególnie dla żydów palestyńskich ) jest to dla nich drugie przykazanie. Za pierwsze uważają to, co dla nas stanowi prolog ( "Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej..." ) - być może jest to związane z faktem iż w wersji z Księgi Powtórzonego Prawa zaczyna się podobnie jak formuła wyznania wiary Szema Izrael ( "Słuchaj, Izraelu [...]") z Pwt 6,3.
- Hellenistyczny - lansowany niegdyś w kręgach hellenistycznych przez dwu propagatorów judaizmu : Józefa Flawiusza i Filona z Aleksandrii, obecnie przyjęty przez kościół grecki i ewangelicki reformowany (a także przez np. adwentystów).
Dodać tu trzeba, że dzisiejsze spory na temat numeracji nigdy przedtem nie były jakimś problemem - co więcej sam Dekalog nie zajmował specjalnego miejsca w katechezie - większe znaczenie zyskał dopiero w XIII wieku jako wygodny schemat do rachunku sumienia, zaś do katechizmu został wprowadzony na Soborze Trydenckim. Być może wynikało to z faktu, iż chrześcijaństwo oznaczało wyzwolenie się literalnej postaci Prawa "On też sprawił, żeśmy mogli stać się sługami Nowego Przymierza przymierza nie litery, lecz Ducha; litera bowiem zabija, Duch zaś ożywia." /2 Kor 3,6/
CIEKAWOSTKA - CO MOJŻESZ WYRYŁ NA TABLICACH ?
Jak wiadomo, pierwsze tablice Dekalogu Mojżesz zniszczył na wieść o bałwochwalstwie ludu. Co się działo potem ? Oddajmy głos Biblii:
"Pan rzekł do Mojżesza: Wyciosaj sobie dwie tablice z kamienia podobne do pierwszych, a na tych tablicach wypisz znów słowa, jakie były na pierwszych tablicach, które potłukłeś." /Wj 34,1/.
Opis z rozdziału 34 Exodus jest o tyle ciekawy, że jest jedynym opisem w którym pojawia się zapis iż przykazań było dziesięć : "I napisał na tablicach słowa przymierza - Dziesięć Słów." /Wj 34,28b/.
Jest to więc jedyne miejsce mówiące o Dekalogu w chwili jego zapisywania !
Mojżesz uczynił jak mu Bóg kazał i wstąpił na górę Synaj. Proszę spojrzeć co nakazuje Bóg - i spróbowac skojarzyć z tradycyjnie znanymi przykazaniami. Mi się nie udało :
"Strzeż się zawierania przymierza z mieszkańcami kraju, do którego idziesz, aby się nie stali sidłem pośród was. Natomiast zburzcie ich ołtarze, skruszcie czczone przez nich stele i wyrąbcie aszery. Nie będziesz oddawał pokłonu bogu obcemu, bo Pan ma na imię Zazdrosny: jest Bogiem zazdrosnym. Nie będziesz zawierał przymierzy z mieszkańcami tego kraju, aby, gdy będą uprawiać nierząd z bogami obcymi i składać ofiary bogom swoim, nie zaprosili cię do spożywania z ich ofiary. A także nie możesz brać ich córek za żony dla swych synów, aby one, uprawiając nierząd z obcymi bogami, nie przywiodły twoich synów do nierządu z bogami obcymi. Nie uczynisz sobie bogów ulanych z metalu.
Zachowaj święto Przaśników; przez siedem dni będziesz jadł chleby przaśne, jak to ci poleciłem. A uczynisz to w czasie oznaczonym, czyli w miesiącu Abib, gdyż wtedy wyszedłeś z Egiptu. Wszystko pierworodne do Mnie należy, a także pierworodny samiec z bydła, wołów i owiec. Pierworodnego zaś osła wykupisz głową owcy, a jeślibyś nie wykupił, złamiesz mu kark. Wykupisz też pierworodnego syna swego, i nie wolno się ukazać przede Mną z pustymi rękami. Sześć dni pracować będziesz, a w dniu siódmym odpoczywaj tak w czasie orki, jak w czasie żniwa. Będziesz obchodził święto Tygodni, pierwocin, żniwa pszenicy i święto Zbiorów przy końcu roku. Trzy razy w roku ukażą się wszyscy twoi mężczyźni przed obliczem Pana, Boga Izraela. Ja bowiem wypędzę narody sprzed ciebie i rozszerzę twoje granice, i nikt nie będzie napadał na twój kraj, gdy ty trzy razy w roku pójdziesz, aby pokazać się przed obliczem Pana, Boga twego. Krwi moich ofiar nie powinieneś składać razem z kwaszonym chlebem, i nic z ofiary paschalnej nie powinno pozostać na drugi dzień. Najlepsze z pierwocin ziemi twojej winieneś przynieść do domu Pana, twego Boga. Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki. Pan rzekł do Mojżesza: Zapisz sobie te słowa, gdyż na podstawie tych słów zawarłem przymierze z tobą i z Izraelem. I był tam Mojżesz u Pana czterdzieści dni i czterdzieści nocy, i nie jadł chleba, i nie pił wody. I napisał na tablicach słowa przymierza - Dziesięć Słów."
Myślę, że spory o numerację po przeczytaniu Exodus 34 tracą całkowicie rację bytu...
No dobrze, udowodniliśmy już, że nie może być mowy usuwaniu czy fałszowaniu przykazań. Czy jednak przykazania nie są łamane ? Zapraszam do wspólnego rozważenia dwu najczęstszych zarzutów : sprawy wizerunków i święcenia szabatu
[1]Stare Przymierze, Dekalog
[2]Nie będziesz miał Bogów cudzych...
[3]Szabat
Przypisy
1 Dziś przyjmuje się zwykle podział wg Stephanusa z roku 1551
Zródła (z których czerpałem pełnymi garściami) :
[1]Pismo Święte tzw. Biblia Tysiąclecia
[2]Katechizm Kościoła Katolickiego